ارزیابی ریسک محیط‌زیستی سد گتوند علیا در مرحلۀ بهره‌برداری با استفاده از روش تلفیقی آنالیز مقدماتی خطر و تکنیک EFMEA

سد گتوند علیا یکی از طرح‌های بزرگ عمرانی کشور است که در استان خوزستان و روی رودخانۀ کارون بین مسجد سلیمان و سد تنظیمی گتوند در کیلومتر 8/382 از مصب رودخانۀ کارون و در 25 کیلومتری شمال شهرستان شوشتر احداث شده است. این تحقیق به منظور شناسایی و ارزیابی ریسک سد گتوند علیا در فاز بهره‌برداری به انجام رسید. در این مطالعه پس از شناسایی فعالیت‌های سد در فاز بهره‌برداری به منظور شناسایی عوامل ریسک از روش آنالیز مقدماتی خطر موسوم به PHA استفاده شد و ریسک‌های به‌دست‌آمده در قالب 5 دستۀ ریسک‌های فیزیکی- شیمیایی، بیولوژیکی، اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی، ریسک‌های ایمنی- بهداشتی و طبیعی طبقه‌بندی شدند. در این مرحله پس از شناسایی ریسک‌ها عوامل مولد ریسک به کمک روش EFMEA ارزیابی شدند. در این تحقیق برای اولویت‌بندی عوامل ریسک از نرم‌افزار SPSS استفاده شد و ریسک‌ها بر اساس شدت اثر، احتمال وقوع و گسترۀ آلودگی اولویت‌بندی شدند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهند که در تکنیک EFMEA شورشدن آب به علت گنبد نمکی و در اثر فعالیت آبگیری مخزن، فرسایش و رسوب در پایین‌دست سد به علت تأمین منابع قرضه و ایجاد پساب و فاضلاب انسانی به علت فعالیت توریسم دارای سطح ریسک بالا و به ترتیب با عدد اولویت ریسک (RPN) 320، 288 و 256، به‌منزلۀ رتبه‌های اول تا سوم معرفی شدند و کمترین عدد اولویت ریسک مربوط ایجاد محیط مناسب برای رشد و تکثیر حشرات (امکان تکثیر پشۀ آنوفل) به علت آبگیری مخزن سد و فشرده‌شدن خاک به علت توسعۀ کشاورزی و تردد ماشین‌آلات سنگین با عدد اولویت ریسک 90 معرفی شد.